دﻻﻳﻞ زﻳـﺎد و ﺧﻮبی وﺟﻮد دارد ﻛـﻪ ﻣﺎ را ﺟﻬـﺖ درﻳﺎﻓـﺖ ﻳـک ﻣﺪرک داﻧﺸﮕﺎهی ﺗرﻏﻴﺐ می ﻛﻨـﺪ. ﺑـﺪون اﻳـﻦ دﻻﻳـﻞ ﻣـﺎ بی اﻧﮕﻴـــــﺰه ﺧـــــﻮاﻫﻴﻢ ﺷـــــﺪ و اﮔﺮ ﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ اﻧﮕﻴﺰه ﻧﺪاﺷـــــﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ، ﺗﻮاﻧﺎیی های ﻣﺎ ﺑﺮای ﻳﺎدﮔﻴﺮی ﺑﻪ ﺧﻄﺮ می اﻓﺘـﺪ. ﻳـﺎدﮔﻴﺮی یکی از اﺗﻔﺎق هایی اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ زﻧﺪگی ﻣﺎ رخ می دﻫﺪ و ﺑﺎ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ آﻣﺪن ﺷﺮوع و ﺑﺎ ﻣﺮگ ﺧﺎﺗﻤﻪ می ﻳﺎﺑﺪ. نقش انگیزه در یادگیری به طور ذاتی باعث می‌شود به نحوی بهتر یادگیری را انجام دهیم.
اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮاﻧﺎیی ﻳﺎدﮔﻴﺮی ﺑﻪ دﻧﻴﺎ می آﻳـﻴﻢ ولی اﺟﺒـــﺎری ﻧـــﺪارﻳﻢ ﻛـــﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـــﻪ ﻫـــﺎی رسمی و ﺧﺎصی را ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ. داﻧﺸﮕﺎه ﻳـک ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﻳـﺎدﮔﻴﺮی رسمی اﺳـﺖ و ﺑﺮای اﻳﻨﻜﻪ در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻮﻓـﻖ ﺷـﻮﻳﻢ ﺑﺎﻳـﺪ ﻳﺎد ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻛـﻪ ﮔﺮاﻳﺸﺎت و ﺗﻤﺎﻳﻼت را ﺑﺎ ﺷـﺮاﻳﻂ و اﺣﺘﻴﺎﺟـﺎت آن وﻓـﻖ دﻫـﻴﻢ و اﻳﻦ ﺳﺎزﮔﺎری اﻏﻠﺐ ﻣﺸـﻜﻞ است.
روانشناسی انگیزش
وقتی می ﭘﺮﺳـﻴﻢ ﭼـﻪ ﭼﻴﺰ اﻓﺮاد را ﺑﺮمی اﻧﮕﻴﺰد ﺗﺎ زﻧﺪگی ﺧﻮد را ﺑﺮای ﻧﺠﺎت ﻓـﺮدی ﺑـﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪازﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﺮای دﺳﺘﻴﺎبی ﺑﻪ ﻫﺪفی ﺧﺎص ﺳﺎﻋت‌های ﻃﻮﻻنی ﻛﺎر ﻛﻨﻨــﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻨﻈﻮرﻣﺎن اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﭼﺮا ﻣــﺮدم ﭼﻨــﻴﻦ رﻓﺘﺎر میﻛﻨﻨﺪ؟ اﺻﻄﻼح اﻧﮕﻴﺰش ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ از ﻣﻌﻨـﺎی راﻳـﺞ آن ﻧﻴﺰ ﺑﺮ می‌آﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻠـﺖ ﻳـﺎ ﭼﺮایی رﻓﺘﺎر اﺷـﺎره دارد. اﻧﮕﻴـﺰش ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ، ﺗﻤﺎمی رواﻧﺸﻨﺎسی را در ﺑﺮ می ﮔﻴﺮد، اﻣـﺎ روانشناسی ﻣﻔﻬــﻮم اﻧﮕﻴــﺰش را ﺑــﻪ ﻋــﻮاملی ﻣﺤــﺪود می ﺳــﺎزد ﻛﻪ ﺑـــﻪ رﻓﺘــــﺎر ﻧﻴﺮو می ﺑﺨﺸــــﺪ و ﺑﻪ آن ﺟﻬــــﺖ می دﻫــــﺪ.
ﻳــــک ﺟﺎﻧﺪار ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘــــﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴــــﻪ ﺑﺎ ﻳــــک ﺟﺎﻧﺪار ﻧﺎانگیخته ﺑﺎ ﻧﻴﺮو و ﻛــﺎرایی ﺑﻴﺸــﺘﺮی در ﻳــک ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖ درﮔﻴﺮمی ﺷــﻮد. ﻫﻨﮕــﺎمی ﻛــﻪ داﻧــﺶ آﻣــﻮزان ﺑــﺎ بی ﻋﻼقگی درس می ﺧﻮاﻧﻨــﺪ، ﻓﻘﻂ ﺑــﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭘــﺎداش ﺑﻴﺮونی ﺗﻜﻠﻴــﻒ را اﻧﺠــﺎم می دﻫﻨﺪ و وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺻـﺮف ﭼﻴﺰﻫـﺎیی می ﻛﻨﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻳــﺎدﮔﻴﺮی ﻣﻐﺎﻳﺮ اﺳــﺖ. ﻣﻌﻠﻤــﺎن می ﮔﻮﻳﻨــﺪ آﻧﻬﺎ بی اﻧﮕﻴــﺰه اﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ زﻣـانی ﺑـﻪ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ اﻧﮕﻴـﺰش اﺷـﺎره می ﺷـﻮد ﻛﻪ داﻧــﺶ آﻣــﻮزان آشکارا از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑــﻪ ﺗﻜﻠﻴــﻒ یادگیری ﺧﻮدداری می ﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ از ﻋﻬﺪه اﻋﻤﺎلی ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﻤـﻚ می ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑــﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻓﻘﻴــﺖ آﻣﻴــﺰی آن را ﺗﻜﻤﻴــﻞ ﻛﻨﻨــﺪ، ﺑﺮ نمی آﻳﻨﺪ.
یادگیری، نشانه انگیزش است
ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل ﺑﺎرﻫﺎ دﻳﺪه میﺷﻮد، داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻛﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺗﻮاﻧﺎیی و اﺳﺘﻌﺪاد ﻳﺎدﮔﻴﺮی ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ هم ﻫﺴﺘﻨﺪ، در ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ تحصیلی ﺗﻔﺎوﺗﻬــﺎی زﻳــﺎدی ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮدارند. اﻳــﻦ ﺗﻔــﺎوت ﻧــﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻳﺎدﮔﻴﺮی درس‌های مدرسه‌ای ﺑﻠﻜﻪ در ﺳـﺎﻳﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎی ﻏﻴﺮتحصیلی ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ میﺧﻮرد. اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ از رﻓﺘـﺎر آدمی، ﺑـﻪ ﺣــﻮزه اﻧﮕﻴــﺰش در رواﻧﺸﻨﺎسی ﻣﺮﺑــﻮط اﺳــﺖ. می‌خواهیم بدانیم چگونه علاقه دانش آموزان خود را مخصوصا آن هایی را که رغبتی به یادگیری ندارند برانگیزیم.
ﻫﻤــﻪ اﻳﻨﻬﺎ در ﺑﺤــﺚ اﻧﮕﻴــﺰش ﺧﻼﺻــﻪ می ﺷــﻮد. ﺷﻨﺎﺳــﺎیی ﻣﻔﻬــﻮم اﻧﮕﻴــﺰش و آﮔــﺎهی از اﻧﮕﻴــﺰه ﻫــﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻢ کمک می ﻛﻨﺪ ﺗﺎ در ﻃﺮح و اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫـﺎی آﻣﻮزشی ﺧﻮد روﺷﻬﺎی ﺑﻬﺘﺮی را ﺑﻜـﺎر ﮔﻴﺮد. ﭼﺮا ﻛـﻪ اﻧﮕﻴـﺰش ﻏﺎﻟﺒﺎ از یادگیری اﺳــﺘﻨﺒﺎط می شود و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻳــﺎدﮔﻴﺮی نشانه اﻧﮕﻴﺰش اﺳﺖ.
تعریف انگیزش و انگیزه
واژه motivation ازﻛﻠﻤــﻪ ﻻﺗــﻴﻦ movere به معنی حرکت کردن (to move) ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪه اﺳـﺖ. اﻧﮕﻴـﺰش ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎی درونی ﻛﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻫـﺪاﻳﺖ رﻓﺘﺎر او ﺑـﻪ ﺳــﻮی ﻧــﻮعی ﻫــﺪف می ﺷﻮد اﺷــﺎره می ﻛﻨــﺪ. ﺑﻄــﻮر کلی، اﻧﮕﻴﺰش را می ﺗﻮان ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻴﺮوی ﻣﺤﺮک ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎی اﻧﺴﺎنی و ﻋﺎﻣﻞ ﺟﻬﺖ دﻫﻨﺪه آن ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد. ﺑﻌﺒﺎرتی اﻧﮕﻴﺰش را ﺑـﻪ ﻣﻮﺗﻮر و ﻓﺮﻣــﺎن اﺗﻮﻣﺒﻴــﻞ ﺗﺸــﺒﻴﻪ ﻛــﺮده اﻧــﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴــﻪ، ﻧﻴﺮو و ﺟﻬﺖ، ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻋﻤﺪه اﻧﮕﻴﺰش ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳـﻒ، اﻧﮕﻴــﺰش ﻋﺎﻣــﻞ ﻓﻌــﺎل ﺳﺎز رﻓﺘﺎر اﻧﺴــﺎنی اﺳــﺖ.
انگیزش بنابر نظر شانک، ﻓﺮاﻳﻨــﺪی اﺳــﺖ ﻛــﻪ رﻓﺘﺎر ﻫــﺪﻓﮕﺮ از طریق آن راه اندازی و نگهداری می شود. انگیزه اصطلاحی است که غالبا با انگیزش مترادف به کار می رود. ﺑﺎ اﻳـﻦ ﺣــﺎل می ﺗــﻮان اﻧﮕﻴــﺰه را دﻗﻴــﻖ ﺗﺮ از اﻧﮕﻴــﺰش ﺑﻌﻨــﻮان ﺣﺎﻟــﺖ مشخصی ﻛــﻪ ﺳــﺒﺐ اﻳﺠﺎد رﻓﺘــﺎر ﻣﻌﻴﻦ می ﺷــﻮد ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛــﺮد. اﻧﮕﻴﺰش ﻋﺎﻣـﻞ کلی ﻣﻮﻟﺪ رﻓﺘﺎر ﺑـﻪ ﺣﺴـﺎب می آﻳﺪ در ﺣﺎﻟﻴﻜـﻪ اﻧﮕﻴﺰه را ﻋﻠﺖ اﺧﺘﺼﺎصی ﻳﻚ رﻓﺘﺎر ﻣﺸﺨﺺ می داﻧﻨﺪ.
مشکل انگیزشی یا ناتوانی پنهانی
اﮔﺮ ﻓﺮزﻧـــﺪ ﻣﺎ در ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺠـــﺎم ﻛﺎرﻫﺎ آﻧﺮا ﺑﺎ رﻧﺞ و ﺗﻘﻼ اﻧﺠـــﺎم می دﻫﺪ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﻣﺸﻜﻞ اﻧﮕﺰیشی دارد. در اﻳﻦ ﺣﺎﻟـﺖ او ﻣﻤﻜـﻦ اﺳــﺖ ﻋﺒــﻮس، ﻋﺼــﺒﺎنی ﻳﺎ اﻓﺴــﺮده ﺑﺎﺷــﺪ. ﻣﻤﻜــﻦ اﺳــﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻟﺠﺎﺟﺖ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺰﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ نمی ﺗﻮاﻧﻢ، اﻳﻦ ﻛﺎرﻫـﺎ خیلی ﺧﺴﺘﻪ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎرﻫﺎ اﻳﻦ ﺳﻮال ﺑﺮای واﻟﺪﻳﻦ ﭘـﻴﺶ آﻣـﺪه و ﺗﻌﺠــﺐ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘــﻪ ﻛــﻪ ﭼﺮا ﻓﺮزﻧﺪﺷــﺎن در ﺗﻜــﺎﻟﻴﻒ ﻣﺪرﺳـــﻪ ﻫﻤﻜـــﺎری نمی ﻛﻨـــﺪ و ﺑﺎﺑﺖ اﻳـــﻦ ﻗﻀـــﻴﻪ رﻧـــﺞ می ﻛﺸـــﻨﺪ.
ﺑﺎﻳـــﺪ ﮔﻔﺖ ﭼﻴﺰﻫـــﺎیی وﺟﻮد دارد ﻛـــﻪ ﺧـــﺎرج از ﻣﺤــﺪوده دﻳﺪ ﻣﺎﺳــﺖ و ﻣﻴــﺰان زﻳــﺎدی از ﺑﭽــﻪ ﻫﺎیی که ﺑــﻪ ﻧﻈﺮ می رسد مشکل اﻧﮕﻴﺰشی دارﻧـﺪ در واﻗﻊ دارای ﻧﻴﺎزﻫـﺎی ﺗﺸــﺨﻴﺺ داده ﻧﺸــﺪه و ﺧــﺎص ﺧﻮد ﻫﺴــﺘﻨﺪ. ﻳــک ﺗﻌــﺪاد از ناتوانی های ﭘﻨﻬﺎنی ﻛﻪ ﺳﺒﺐ می ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ ﺟـﺪﻳﺖ ﺗﻜـﺎﻟﻴﻒ ﺧـﻮد را اﻧﺠـﺎم دهند، ﻣﺸﻜﻼتی ازﻗﺒﻴﻞ ﻧﻘﺺ ﺷﻨﻮایی، بی اﻋﺘﻨـﺎیی، ﻧﻘﺼـﺎن توجه، اﺧــﺘﻼل ﺑــﻴﺶ ﻓﻌــﺎلی، اﺷــﻜﺎل در ﺳــﺎزﮔﺎری اﺟﺘﻤــﺎعی و اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻧﺎﺗﻮانی در نوشتن باشد.
نقش انگیزه در یادگیری
ﻣﻔﻬﻮم اﻧﮕﻴﺰش ﺑﻪ ﻣﺎ ﻛﻤک می ﻛﻨـﺪ ﺑﺮخی ﺣﻘـﺎﻳﻖ ﺟﺎﻟـﺐ را درﺑــﺎره رﻓﺘﺎر و یادگیری درک ﻛﻨــﻴﻢ. در واﻗــﻊ اﻧﮕﻴــﺰش ﺗﻮﺟﻴــﻪ ﻛﻨﻨــﺪه ﺗﻘﻮﻳــﺖ ﻛﻨﻨــﺪه ﻫــﺎی رﻓﺘﺎر، ﺟﻬــﺖ ﮔﻴــﺮی ﻫــﺪﻓﻬﺎی رﻓﺘــﺎری و ﺗﻌﻴــﻴﻦ ﻛﻨﻨــﺪه ﻣﻴــﺰان ﺻــﺮف وﻗــﺖ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻳک ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ تحصیلی ﻣﺤﺴﻮب می ﺷﻮد.
انگیزش تعیین کننده تقویت کننده هاست
اﮔﺮ ﻣــــﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻓﺮاوانی ﻳﺎ ارزش رﻓﺘــــﺎری اﻓــــﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ، ﺑﺎﻳــﺪ آﻧﺮا ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨــﻴﻢ. ﺑــﺮای این کار ﺑﺎﻳــﺪ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨــﺪه ﻫـــﺎیی را اﻧﺘﺨـــﺎب ﻛﻨـــﻴﻢ ﻛـــﻪ از ﻧﻈﺮ اﻓـــﺮاد، ارزش ﻣﺜﺒـــﺖ دارﻧﺪ و ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰد و آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻋﺚ می ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ داﻧﺶ آﻣﻮزی ﻓﻌﺎلیتی ﺧﺎص را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨـﺪ یکی دﻧﺒـﺎل ورزش، دﻳﮕــﺮی ﻣﻮسیقی، ﻧﻘﺎشی و ﻳﺎ ﺑــﻪ دروس ﺧاصی ﺗﻤﺎﻳــــﻞ ﭘﻴــــﺪا می ﻛﻨﻨﺪ ﺑـﻪ اﻧﮕﻴــــﺰه ﻫــــﺎی آﻧﻬــــﺎ ﻣﺮﺑﻮط می ﺑﺎﺷــﺪ. اﻧﮕﻴــﺰه ﻫــﺎی اﻳــﻦ اﻓــﺮاد (ﻧﻴﺎزﻫــﺎ،ارزش ﻫﺎ، ﻣﺸــﻮق ﻫﺎ، رﻏﺒﺖ ﻫﺎ، ﮔﺮاﻳﺶ ﻫﺎ، ﻋﻼﻳﻖ) ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰی ﺑﺮای آﻧﻬﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ و ﭼﻪ ﭼﻴﺰی ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻴﺴﺖ.
انگیزش توجیه کننده جهت گیری هدف هاست
ﻣﻔﻬــﻮم اﻧﮕﻴــﺰش ﻋــﻼوه ﺑــﺮ ﻧﻘﺶ آن در ﺗﻌﻴــﻴﻦ اﻳــﻦ ﻛــﻪ ﭼــﻪ ﭼﻴــﺰ در ﺣﻜﻢ ﺗﻘﻮﻳــﺖ ﻛﻨﻨــﺪه ﻋﻤــﻞ می ﻛﻨﺪ ﺑــﻪ ﺧــﺎﻃﺮ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن ﻫﺪف ﮔﺮاﺳـﺖ و رﻓﺘﺎر ﻣﺎ ﭼﻨـﺎن اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺧﺎصی را دﻧﺒــﺎل می ﻛﻨــﺪ. ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛــﻪ ﺑﺴﻴﺎری از ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛـﻪ یکی از وﻳﮋﮔﻴﻬـﺎی ﺷـﺎﺧﺺ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎنی ﻏﺎﻳﺖ ﻧﮕﺮی آن و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻫﺪف ﮔﺮایی آن اﺳﺖ.
انگیزش تعیین کننده میزان وقت در فعالیت های مختلف است
برخی از محققان معتقدند ارﺗﺒــﺎطی ﺑــﻴﻦ زﻣــﺎن ﻣﺼــﺮف ﺷــﺪه در ﺗﻜــﺎﻟﻴﻒ ﻣﻌــﻴﻦ و اﻧﮕﻴﺰش ﺑﺮای آن وﻇﺎﻳﻒ وجود دارد و اﻳﻦ ﻳـﻚ ارﺗﺒـﺎط مستقیم اﺳﺖ. ﻳک ﺑﺮآورد از ﻧﻴﺮوی اﻧﮕﻴﺰش داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻋﺒـﺎرت از ﺗﻌـــﺪاد زﻣانی اﺳـــﺖ ﻛـــﻪ ﻓﺮاﮔﻴـــﺮان ﻗﺎدر ﺑـــﻪ ﺻـــﺮف آن در یادگیری تکلیف معینی ﺑﻮده و ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺻﺮف آن ﻫﺴﺘﻨﺪ.
نقش انگیزه در پیشرفت تحصیلی
ﻣﻔﻬﻮم اﻧﮕﻴﺰش ﻓﺮاﺳﻮی ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻔﺎوﺗﻬـﺎی ﻣﻮﺟـﻮد در ﻫــﻮش ﻳﺎ اﺳــﺘﻌﺪاد تحصیلی اﻓــﺮاد در ﺗﻮﺟﻴــﻪ ﺗﻔــﺎوت ﭘﻴﺸــﺮﻓﺖ تحصیلی ﻣﺎ را ﻳــﺎری می دﻫــﺪ و ﺑــﺮای ﺗﻮﺟﻴــﻪ اﺧــﺘﻼف ﺑــﻴﻦ داﻧﺶآﻣﻮزانی ﻛﻪ اﺳﺘﻌﺪاد ﻳﻜﺴﺎنی ﺑـﺮای یادگیری دارﻧـﺪ اﻣـﺎ ﭘﻴﺸــﺮﻓﺖ تحصیلی آﻧﻬــﺎ ﻣﺘﻔــﺎوت اﺳــﺖ می ﺗــﻮان از ﻣﻔﻬــﻮم اﻧﮕﻴﺰش اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد.
ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه راﺑﻄـﻪ ﺑـﻴﻦ ﻫـﻮش و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ تحصیلی را ﺑﺎ ﺿـﺮﻳﺐ همبستگی r = 0/5 نشان داده اﺳﺖ. اﻳﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﭘﺎیینی اﺳﺖ و ﻧﺸﺎن می دﻫﺪ ﻛـﻪ در ﻣﻴﺎن داﻧﺶ آﻣﻮزان اﻓﺮادی ﻳﺎﻓـﺖ می ﺷـﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑـﺎ ﻫﻮش و اﺳﺘﻌﺪاد ﻛﻢ، اﻣﺎ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ تحصیلی ﭼﺸـﻤﮕﻴﺮی دارﻧـد و ﻫﻤﭽﻨـــﻴﻦ اﻓـــﺮادی ﻧﻴﺰ ﻫﺴـــﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻌﺪاد زﻳﺎد اﻣﺎ ﭘﻴﺸـــﺮﻓﺖ اﻧﺪکی ﻧﺼﻴﺐ آﻧﻬﺎ می ﺷﻮد.
اﻳﻦ ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ بیش آﻣــﻮزی Overachievement و کم آﻣــﻮزی Underachievement ﻣﻨﺠﺮﺷﺪه اﻧـﺪ. اﻳﻦ اﺻـﻄﻼﺣﺎت ﺑــــﻪ ﭘﻴﺸــــﺮفتی ﺑﻴﺸــــﺘﺮ ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﺳــــﺎس ﻫــــﻮش ﻳﺎ اﺳﺘﻌﺪاد تحصیلی اﻓــﺮاد ﭘﻴﺶ بینی می ﺷﻮد، اﺷــﺎره می کند و برای ﺗﻮﺟﻴﻪ یادگیری های ﻣﺘﻔﺎوت داﻧﺶ آﻣـﻮزانی ﻛـﻪ ﻫــــــﻮش ﻣﺴــــــﺎوی دارﻧﺪ اﻣﺎ در ﭘﻴﺸــــــﺮﻓﺖ تحصیلی ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار می ﮔﻴﺮﻧﺪ. یکی از ﻋﻮاﻣـﻞ ﺗﻮﺟﻴـﻪ ﻛﻨﻨـــﺪه اﻳـــﻦ ﻣﻄﻠـــﺐ اﻧﮕﻴـــﺰش اﺳـــﺖ، ﻳﺎدﮔﻴﺮﻧـــﺪه ﻛـــﻢ آﻣﻮز، ﻛﻤﺘﺮ از ﻳﺎدﮔﻴﺮﻧﺪه ﺑﻴﺶ آﻣﻮز در ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻳـﺎدﮔﻴﺮی میﻛﻮﺷﺪ.
انگیزش درونی Intrinsic و انگیزش بیرونی Extrinsic
اﻧﮕﻴــﺰش درونی ﺣﺎﺻــﻞ ﺗﻘﻮﻳــﺖ ﻛﻨﻨــﺪه ﻫــﺎی شخصی ﻫﺴـــﺘﻨﺪ و ﻧﻴﺎزی ﺑـــﻪ ﺗﻘﻮﻳـــﺖ ﻛﻨﻨـــﺪه ﻣﺸـــﺨﺺ ﺧـــﺎرجی ﻧﺪارﻧﺪ. ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺿﺎﻳﺖ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﺎﺻﻞ از یادگیری و ﻛﺴﺐ داﻧﺶ. در اﻳﻦ ﻧﻮع اﻧﮕﻴﺰش، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ یادگیری و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻـﻞ از آن، ﺧﻮد اﺛﺮ ﺗﻘﻮیتی دارﻧﺪ.
اﻧﮕﻴﺰش ﺑﻴﺮونی ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻫـﺎی محیطی اﺳـﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺮک ﻳﺎ ﻋﺎﻣـﻞ ارﮔﺎﻧﻴﺴـﻢ ﺑـﺮای دﺳـﺘﻴﺎبی آن ﺗﻼش می ﻛﻨﺪ. اﻧﻮاع اﻧﮕﻴﺰش ﻫﺎی ﺑﻴﺮونی ﺷﺎﻣﻞ موارد زیر می شود.
- ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎی ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﻪ ﻧﻴﺎزﻫـﺎی ﻓﻴﺰﻳﻮﻟـﻮژیکی ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه را ارﺿﺎء می ﻛﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آب، ﻏﺬا و ….
- ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎی ﺷـﺮطی ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﭘـﻮل، ﻧﻤـﺮه، ﻣﻘـﺎم، ﺷﻐﻞ و …
- ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ هﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎعی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﺟﻪ، ﻣﺤﺒﺖ، ﺗﺎﻳﻴﺪ و …
انگیزش درونی بهتر است یا انگیزش بیرونی؟
ﺑﺮخی ادﻋﺎ می ﻛﻨﻨﺪ رﻓﺘﺎری ﻛﻪ ﺑﻄﻮر درونی ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷــﺪ ﺑﻬﺘــﺮ از رﻓﺘــﺎری اﺳــﺖ ﻛــﻪ از ﺑﻴــﺮون ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘــﻪ ﺷــﺪه و ﺑﺮ ﭘﺎداش های ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸـﺎﻫﺪه متکی ﺑﺎﺷـﺪ. اﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘـﺪان ﺷـﻴﻮه های کنش گر چنین می گویند که: «ﭘــﺎداش دادن به کودکان آﻧﻬﺎ را ﻓﺎﺳــﺪ می ﻛﻨــﺪ زﻳــﺮا ﻣﻮﺟــﺐ می ﺷــﻮد آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮا ﺑﺮای ﭘﺎداش ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺎ ﺑﻪ واﻗﻊ در پی ﻛﻮدﻛـﺎنی ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺎداش ﻧﻴﺎز ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. دادن ﭘﻮل و ﭘﺎداش ﺑـﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮاﻧﺪن ﻳﻚ ﻣﻄﻠﺐ ﻳﺎ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﭘﻴﺎﻧﻮ، ﺷـﺎﻧﺲ آﻧﻬـﺎ را ﺑﺮای ﮔﺴـــﺘﺮش ﻋﻼﻗـــﻪ ﺑـــﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـــﻪ و یا ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﭘﻴـــﺎﻧﻮ از ﺑﻴﻦ می برد و تقویت رﺷﻮه دادن اﺳﺖ!
ﻣﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻳﻢ ﻛـﻪ ﻣـﺮدم ﺗﺎ ﺣـــﺪ زﻳﺎدی ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﺘـــﺎﻳﺞ ﺗﻘـــﻮیتی رﻓﺘﺎر ﺧﻮد ﺑﺎ ﻳـــﻚ ﻣـــﺪل ﻣﻮرد ﻣﺸﺎﻫﺪه در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ می ﺷﻮﻧﺪ. ﮔﺎهی ﺗﻘﻮﻳـﺖﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎر واﺿﺢ اﺳﺖ ولی حتی ﻫﻨﮕـﺎمی ﻛـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﻧﻴﺴـﺖ ﻧﻴﺰ ﺗﻘﻮﻳــﺖ وﺟــﻮد دارد. ﻫــﻴﭻ ﻛــﺲ ﺑــﺪون ﺗﻘﻮﻳــﺖ مطلبی را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻜﺮده ﻳﺎ ﭘﻴﺎﻧﻮیی را نمی ﻧﻮازد. ﻳک ﺧﻮاﻧﻨـﺪه ﻛﺘـﺎب ﻳﺎ ﻧﻮازﻧﺪه ﭘﻴﺎﻧﻮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ می رﺳـﺪ از درون ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘـه اﺳـﺖ. در واﻗﻊ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎی ﺧﻮدﺗﻘﻮیتی را ﻛـﻪ ﻏﺎﻟﺒـﺎ از ﺗﻘﻮﻳـﺖ ﻫـﺎی ﺑﻴﺮونی اوﻟﻴﻪ ﻧﺎشی ﺷـﺪه اﺳـﺖ در ﺧﻮد ﮔﺴـﺘﺮش داده اﺳـﺖ.
شیوه های انگیزش
ﺑﺰرﮔﺴــﺎﻻن ﺑــﻪ دﻻﻳــﻞ مختلفی ﺧﻮد را ﺑــﺎ آﻣﻮزش ﻣــﺪاوم درﮔﻴﺮ می ﻛﻨﻨــﺪ. اﻧﮕﻴــﺰش ﻫــﺎی ﻣﻨﺤﺼــﺮ ﺑﻪ ﻓــﺮدی ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﻣﺎ کمک می ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ روی ﻣﻮﺿـﻮع ﺧﺎصی ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷـﻮﻳﻢ اﻳــﻦ اﺳــﺖ ﻛــﻪ اوﻻ ﻣﺸــﻜﻼت روزﻣــﺮه ﻣــﺎن را ﺑﺘﻮاﻧــﺪ ﺣﻞ ﻛﻨـــﺪ و دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻛـــﻪ اﻃﻼﻋـــﺎت ﻻزم را ﺑـــﺮای وﻇﺎﻳﻔﻤـــﺎن در اﺧﺘﻴﺎرﻣـﺎن ﻗﺮار دهد. ﺳـﻴﺮل اٌ (Cyril- o) که یکی از ﻣﺸــﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎت را ﺑــﺮ روی اﻧﮕﻴــﺰش ﻳﺎدﮔﻴﺮﻧــﺪﮔﺎن اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ، ﺳﻪ ﺷﻴﻮه اﻧﮕﻴﺰش را ﺷﻨﺎﺳﺎیی ﻛﺮده اﺳـﺖ.
- ﻳﺎدﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن ﻫﺪف ﻣﺪار ﻛﻪ ﺑﺮای رسیدن به هدف هایی روشن یاد می گیرند.
- یادگیرندگان فعال مدار (اجتماعی) ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪه ﻳﺎدﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن را ﺗﺸﻜﻴﻞ می دﻫﺪ. آنها آﻧﭽﻪ را ﻛـﻪ در ارﺗﺒﺎﻃـﺎت اﺟﺘﻤـﺎعی شان ﻛﺎرﺑﺮد داﺷـﺘﻪ باشد، یاد می گیرند.
- ﻳﺎدﮔﻴﺮﻧﺪﮔﺎن داﻧـﺶ ﻣـﺪار ﻛـﻪ اﻃﻼﻋﺎت علمی را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﻮد ﻋﻠﻢ جستجو می کنند. آﻧﻬﺎ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛـﺮدن ﻟﺬت می ﺑﺮﻧـﺪ و از زﻣـﺎن ﻛـﻮدکی اﻳﻨﮕﻮﻧـﻪ ﺑـﻮده اﻧـﺪ. علاوه بر این شغلی را اﻧﺘﺨﺎب می ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن رﺷﺪ و ﭘﻴﺸـﺮﻓﺖ را ﺑـﺮای آنها ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﺪ.